Καρκίνος Παγκρέατος

Ο καρκίνος παγκρέατος είναι ένα κακοήθες νεόπλασμα που προκύπτει από το πάγκρεας και ένας από τους πιο επικίνδυνους καρκίνους με τα μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας.  Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος και η χειρουργική αφαίρεσή του είναι η μόνη θεραπεία που μπορεί να οδηγήσει δυνητικά σε ίαση της νόσου.

Ο καρκίνος παγκρέατος περιλαμβάνει περίπου 20 διαφορετικούς όγκους, οι οποίοι απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση, γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντική η κατανόηση των διαφόρων τύπων του. Η ταξινόμηση των νεοπλασμάτων του παγκρέατος βασίζεται στην παθολογική εξέταση και είναι η εξής:

1. Όγκοι εξωκρινούς μοίρας:

Τα νεοπλάσματα αυτά αποτελούν πάνω από το 75% όλων των καρκίνων του παγκρέατος. Το πιο συχνό είδος τέτοιου όγκου είναι το αδενοκαρκίνωμα. Τα αδενοκαρκινώματα μπορούν να μεγαλώσουν αρκετά και να διηθήσουν τα νεύρα, προκαλώντας έτσι πόνους στην οσφύ. Σε περίπτωση που εξαπλωθούν στο ήπαρ η τους πνεύμονες δεν μπορούν να χειρουργηθούν.

2. Νευροενδοκρινείς όγκοι:

Οι νευροενδοκρινείς όγκοι είναι πιο σπάνιοι από τα νεοπλάσματα της εξωκρινούς μοίρας. Οι νευροενδοκρινείς όγκοι παράγουν πολύ δραστικές ορμόνες και για το λόγο αυτό τα συμπτώματά τους είναι πολύ έντονα. Υπάρχουν διάφορα είδη τέτοιων όγκων όπως, ινσουλινώματα, τα οποία παράγουν μεγάλες ποσότητες ινσουλίνης και οδηγούν σε υπογλυκαιμία και το γλυκαγόνωμα, το οποίο παράγει την ορμόνη γλυκαγόνη.

Πώς προκαλείται ο καρκίνος παγκρέατος; Ποιοί είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή του;

Δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτη ακρίβεια τους λόγους και τις αιτίες που προκαλείται ο καρκίνος παγκρέατος, αλλά σίγουρα υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισής του. Αρχικά, μπορούμε να πούμε ότι ένα μέρος για την εμφάνιση καρκίνου του παγκρέατος οφείλεται σε μεταλλάξεις του DNA του ατόμου, οι οποίες είτε κληρονομούνται από τους προγόνους είτε αποκτούνται καθώς το άτομο μεγαλώνει είτε είναι τυχαίες(συμβαίνουν δηλαδή χωρίς κανένα λόγο). Από εκεί και πέρα πολύ σημαντικοί είναι και οι παράγοντες κινδύνου για τη δημιουργία του. Αυτοί είναι οι εξής:

1. Το κάπνισμα: Από τις κυριότερες αιτίες καρκίνου του παγκρέατος, καθώς διπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισής του.
2. Το φύλο: Ο καρκίνος παγκρέατος είναι πιο συνηθισμένος στους άντρες(1,3:1).
3. Η ηλικία: Όσο μεγαλώνει ένα άτομο, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος να εμφανιστεί καρκίνος παγκρέατος(60-80 έτη).
4. Η διατροφή: Μια διατροφή πλούσια σε κρέας, τηγανιτά, χοληστερόλη, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου, ενώ τα λαχανικά και τα φρούτα τον μειώνουν.
5. Η οικογενής παγκρεατίτιδα: Συνδέεται με τον καρκίνο παγκρέατος.
6. Η παχυσαρκία: Η παχυσαρκία σχετίζεται με τον καρκίνο του παγκρέατος και με άλλα είδη καρκίνων.
7. Ο σακχαρώδης διαβήτης: Ο μακροχρόνιος διαβήτης, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος.
8. Σχετίζεται με άλλα σύνδρομα όπως Peutz Jeghers, ataxia telangiectasia, Hereditary Breast cancer syndrome,Familial atypical multiple melanoma syndrome,Lynch.

Εντοπίζεται συχνότερα στην κεφαλή του παγκρέατος (60-70%),σώμα ουρά 20-30% και πολυεστιακό 5%.

Τι συμπτώματα έχει ο καρκίνος παγκρέατος;

Ο καρκίνος παγκρέατος δεν παρουσιάζει πάντα συμπτώματα και αν εμφανίσει δεν είναι συγκεκριμένα και ειδικά για την ασθένεια αυτή. Τα συμπτώματα είναι γενικά και κάποιες φορές λόγω της φύσης τους μπορεί να καθυστερήσει η διάγνωση της νόσου. Ορισμένα από αυτά είναι τα εξής:

1. Κοιλιακό άλγος: Σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, το κοιλιακό άλγος είναι από τα συνηθέστερα συμπτώματα. Προκαλείται συνήθως από τον όγκο, ο οποίος σπρώχνει τα γύρω από αυτόν όργανα και επιδεινώνεται μετά το φαγητό ή κατά την κατάκλιση. Τα αναλγητικά φάρμακα ανακουφίζουν με ικανοποιητικά αποτελέσματα.
2. Διάταση της κοιλίας: Άλλο ένα συνηθισμένο σύμπτωμα σε προχωρημένο στάδιο της νόσου που έχει εξαπλωθεί στην κοιλιακή χώρα, το οποίο οφείλεται σε θρόμβωση της πυλαίας φλέβας.
3. Απώλεια όρεξης Εμετοι: Πολλές φορές ο καρκίνος παγκρέατος δημιουργεί ανωμαλίες στην φυσιολογική όρεξη του ατόμου για φαγητό, με αποτέλεσμα την απώλεια βάρους. Κάποιες φορές οι ίδιοι οι όγκοι του παγκρέατος παρεμποδίζουν την διαδικασία της πέψης, η οποία συμβάλει στην απώλεια βάρους.
4. Διαβήτης: Σαν σύμπτωμα μπορεί να εμφανιστεί και ο διαβήτης, λόγω της μειωμένης έκκρισης ινσουλίνης από το πάγκρεας.
5. Οσφυαλγία: Είναι ένα κοινό σύμπτωμα που συνήθως παρουσιάζεται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου και προκαλείται λόγω της πίεσης που ασκεί ο όγκος στα γύρω όργανα και νεύρα.
6. Ίκτερος: Ο ίκτερος είναι ένα συχνό σύμπτωμα που οφείλεται σε όγκο που αναπτύσσεται στην κεφαλή του παγκρέατος και αποφράσσει το χοληδόχο πόρο, με αποτέλεσμα τη στάση της χολής και την εισχώρησή της στην κυκλοφορία του αίματος.

Μερικά ακόμη συμπτώματα είναι ο πόνος στα οστά, ο πυρετός,  εμετός, τα έλκη στο στόμα, εξανθήματα, μυϊκοί πόνοι κ.α.

Πώς διαγιγνώσκεται ο καρκίνος παγκρέατος; Τι διαγνωστικά τεστ υπάρχουν;

Ο καρκίνος παγκρέατος δεν παρουσιάζει συγκεκριμένα συμπτώματα και πολλές φορές είναι και ασυμπτωματικός. Γι αυτό το λόγο είναι δύσκολο να υποψιαστεί ο/η ασθενής. Κάποια από τα συμπτώματα είναι πόνος στο άνω μέρος της κοιλιάς, τη μέση και στο κάτω τμήμα της πλάτης, ίκτερος και  απώλεια βάρους. Συμπτώματα γενικά που μπορεί να παρουσιάζονται σε πολλές και διάφορες ασθένειες. Ο καλύτερος τρόπος για τη διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος είναι κάποια ειδικά διαγνωστικά τεστ. Αυτά είναι:

1. Οι εξετάσεις αίματος: Όταν υπάρχει καρκίνος παγκρέατος, συνήθως ο καρκινικός δείκτης Ca 19-9 αυξάνει και μπορεί να χρησιμεύσει στην παρακολούθηση της εξέλιξης ήδη διαγνωσμένου καρκίνου.
2. Απεικονιστικές εξετάσεις, όπως υπερηχογράφημα κοιλίας, αξονική με σκιαγραφικό και μαγνητική τομογραφία, με τις οποίες μπορεί να ανιχνευτεί και να εκτιμηθεί ο καρκίνος παγκρέατος καθώς και οι τυχόν μεταστάσεις.
3. Ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα (EUS): Γίνεται λήψη εικόνων του παγκρέατος σε περίπτωση μη επαρκούς απεικόνισης από την αξονική ή την μαγνητική τομογραφία και λήψη βιοψία για ταυτοποίηση.
4. Ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP):Γίνεται απεικόνιση του παγκρεατικού πόρου και των χοληφόρων και μπορεί να ληφθεί υλικό για την ταυτοποίηση του καρκίνου του παγκρέατος.

Ποια θεραπεία υπάρχει για τον καρκίνο του παγκρέατος;

Ο καρκίνος παγκρέατος δεν είναι πάντα χειρουργήσιμος και αυτό οφείλεται στο πόσο έχει προχωρήσει ο καρκίνος και εάν έχει επηρεάσει και άλλα ζωτικά όργανα. Συνήθως, ο καρκίνος παγκρέατος διαγιγνώσκεται όταν έχει φτάσει ήδη σε ένα προχωρημένο στάδιο και γι’ αυτό το λόγο οι περισσότεροι ασθενείς δεν είναι υποψήφιοι για χειρουργική θεραπεία. Σε περίπτωση όμως που μπορεί να χειρουργηθεί ένας/μια ασθενής, τότε θα πρέπει να δούμε ποια είναι η καταλληλότερη θεραπεία για εκείνον.

Αρχικά, ο τύπος της χειρουργικής αντιμετώπισης εξαρτάται από τη θέση που βρίσκεται ο όγκος μέσα στο πάγκρεας:

α) Εάν ο όγκος βρίσκεται στην κεφαλή του παγκρέατος, εφαρμόζεται η επέμβαση Whipple.

β) Για τους παγκρεατικούς όγκους που βρίσκονται στο σώμα και την ουρά, προτιμάται η περιφερική παγκρεατομή μαζί με την αφαίρεση του σπλήνα.

Σε όλες τις περιπτώσεις, μετά από κάθε μορφής χειρουργείο, απαραίτητη είναι η χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία.    

γ) Σε περιπτώσεις που ο καρκίνος παγκρέατος είναι τοπικά προχωρημένος, αλλά δεν έχει επεκταθεί σε άλλα όργανα, υπάρχει πιθανότητα να μπορεί να εξαιρεθεί χειρουργικά. Η εκτίμηση όμως θα πρέπει να γίνει μόνο από παγκρεατο-χειρουργό με ικανότητες αγγειακών αναστομώσεων.

δ) Οι αγγειακές αναστομώσεις είναι απαιτητικές επεμβάσεις που διενεργουνται από έμπειρους χειρουργούς με γνώσεις και εκπαίδευση στις Μεταμοσχεύσεις Ηπατος- Παγκρέατος.

ε) Αν ο καρκίνος παγκρέατος δεν μπορεί να χειρουργηθεί αρχικά, μπορεί μετά από χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία να συρρικνωθεί και να επιτραπεί έτσι η αφαίρεσή του.

στ) Ο καρκίνος που έχει επεκταθεί εκτός παγκρέατος και περιβάλλει τα αιμοφόρα αγγεία που συνδέονται με το πάγκρεας, όπως η άνω μεσεντέριος φλέβα και η άνω μεσεντέριος αρτηρία  μπορεί να αντιμετωπιστεί χειρουργικά υπό προυποθέσεις: 

• Σε περίπτωση διήθησης της Φλέβας αυτή αφαιρείται
• Σε περίπτωση διήθησης της αρτηρίας  ενδείκνυται η χημειοθεραπεία και επανασταδιοποίηση με σκοπό την αφαίρεση του όγκου

Τέλος, όταν ο καρκίνος παγκρέατος είναι πλέον μεταστατικός, τότε δεν επιτρέπεται καμία χειρουργική μέθοδος και οι θεραπείες κατευθύνονται προς την ανακούφιση των ασθενών από τα συμπτώματα και στην εξασφάλιση μιας καλύτερης ποιότητας ζωής. Σε ειδικές όμως περιπτώσεις ολιγομεταστατικής νόσου η αφαίρεση προσφέρει θετικά αποτελέσματα.