Τι είναι το πάγκρεας και που βρίσκεται;
Για το πάγκρεας οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν ελάχιστα πράγματα, καθώς η παρουσία του δεν γίνεται αισθητή στην καθημερινότητα, όπως με άλλα μέρη του ανθρώπινου σώματος. Ωστόσο, το πάγκρεας είναι ένα ζωτικό κομμάτι του πεπτικού συστήματος και ένας πολύ σημαντικός ελεγκτής των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Το πάγκρεας είναι ένας μικτός αδένας, ενδοκρινής και εξωκρινής, ο όποιος βρίσκεται βαθιά στην κοιλιακή χώρα, ανάμεσα στο στομάχι και τη σπονδυλική στήλη. Αναλυτικότερα, το πάγκρεας καλύπτεται μπροστά από το στομάχι και πίσω από τη σπονδυλική στήλη. Είναι χρώματος λευκοκιτρινωπού, με μήκος 15cm και ζυγίζει περίπου 80 με 120 γρ.
Το πάγκρεας χωρίζεται σε τέσσερα (4) μέρη: στην κεφαλή, τον αυχένα, το σώμα και την ουρά.
- Η κεφαλή: Η κεφαλή αποτελεί μεγάλο μέρος του παγκρέατος. Εντοπίζεται στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς, εφαπτόμενη σχεδόν στο δωδεκαδάχτυλο και περιέχει τμήμα του χοληδόχου πόρου. Στο επάνω μέρος της πορεύεται η σπληνική αρτηρία και πίσω η σπληνική φλέβα ενώνεται με την άνω μεσεντέριο φλέβα. Αυτές οι δύο, σχηματίζουν το σημαντικότερο αγγείο που τροφοδοτεί με αίμα το ήπαρ, την πυλαία φλέβα. Ένα μικρό τμήμα της εκτείνεται προς τα κάτω και αριστερά και σχηματίζει την αγκιστροειδή απόφυση. Καθώς η κεφαλή από το πάγκρεας και η πυλαία φλέβα είναι τόσο στενά ανατομικά συνδεδεμένες, η διήθηση της πυλαίας φλέβας στην κεφαλή από νεοπλάσματα είναι πολύ συχνή ..
- Ο αυχένας: Ο αυχένας είναι το λεπτό τμήμα του αδένα, ανάμεσα στην κεφαλή και το σώμα του παγκρέατος.
- Το σώμα: Το σώμα βρίσκεται μπροστά από σημαντικά αγγεία, τα οποία εκφύονται από την αορτή και τα οποία τροφοδοτούν με αίμα το στομάχι , το ήπαρ, το πάγκρεας και το ανώτερο τμήμα του εντέρου. Έχει τρεις επιφάνειες, την πρόσθια άνω, την πρόσθια κάτω και οπίσθια.
- Η ουρά: Η ουρά είναι το λεπτό άκρο του παγκρέατος και βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της κοιλιάς, ακουμπώντας σχεδόν πάνω στο σπλήνα.
Το παγκρεατικό υγρό παράγεται στην εξωκρινή μοίρα του παγκρέατος και στη συνέχεια διοχετεύεται στο δωδεκαδάχτυλο μέσω δύο εκφορητικών πόρων, του μείζονος ( Wirsung ) και του ελάσσονος ( Santorini ). Ο μείζων παγκρεατικός πόρος διατρέχει την κεφαλή, το σώμα και την ουρά. Στην κεφαλή ο πόρος συναντά την κάτω επιφάνεια του χοληδόχου πόρου και μαζί σχηματίζουν μια κοινή πορεία που καταλήγει στο φύμα του Vater. Ο ελάσσων παγκρεατικός πόρος εκβάλλει στην ελάσσονα θηλή του δωδεκαδάχτυλου ή στο μείζονα πόρο ή και στα δύο. Τα παγκρεατικά ένζυμα που παράγονται από τα παγκρεατικά κύτταρα, μεταφέρονται κυρίως μέσω του μείζονος παγκρεατικού πόρου και του ελάσσονος στο δωδεκαδάκτυλο κι εκεί μαζί με τη χολή διασπούν τις πρωτεΐνες, το άμυλο και τα λιπίδια των τροφών. Ο χοληδόχος πόρος καταλήγει στη δεύτερη μοίρα του δωδεκαδάκτυλου, μαζί με τη χολή από το ήπαρ και τα παγκρεατικά ένζυμα από το πάγκρεας.
Το πάγκρεας είναι, ανατομικά, στενά συνδεδεμένο με πολλά μεγάλα και σημαντικά αγγεία του σώματος. Αυτός είναι ο λόγος που τα νεοπλάσματα στο πάγκρεας οδηγούν ταχύτατα σε μεταστάσεις και διήθηση, καθιστώντας τους καρκίνους του παγκρέατος πολύ επιθετικούς.
Ποιες λειτουργίες έχει το πάγκρεας;
Το πάγκρεας έχεις δύο κύριες λειτουργίες, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Η πρώτη είναι η εξωκρινής λειτουργία του, δηλαδή ο ρόλος του στην πέψη των τροφών, μέσω των παγκρεατικών ενζύμων και η δεύτερη είναι η ενδοκρινής λειτουργία του, η ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα με την έκκριση ινσουλίνης και γλυκαγόνης. Αναλυτικότερα οι λειτουργίες του παγκρέατος έχουν ως εξής:
Το πάγκρεας και η πέψη ( εξωκρινής λειτουργία )
Η πέψη των τροφών είναι μια πολύ σημαντική διαδικασία, γιατί με αυτήν απορροφά το λεπτό έντερο τα απαραίτητα συστατικά των τροφών. Η χρησιμότητα του παγκρέατος στη διαδικασία της πέψης έγκειται στο γεγονός ότι στο πάγκρεας παράγονται ημερησίως 1.5-3 lt σημαντικά πεπτικά ένζυμα. Αυτά παράγονται από εξωκρινή κύτταρα, τα οποία βρίσκονται στο πάγκρεας. Το πάγκρεας παράγει πάνω από 20 διαφορετικά πεπτικά ένζυμα. Τα ένζυμα αυτά ενεργοποιούνται στο δωδεκαδάκτυλο και εκεί αρχίζει η πέψη των τροφών. Οι τροφές σπάνε σε μικρότερα κομμάτια και απορροφώνται από το λεπτό έντερο. Τα τρία (3) σημαντικότερα ένζυμα του παράγονται στο πάγκρεας είναι η αμυλάση, η οποία χρησιμεύει στην πέψη των υδατανθράκων, του άμυλου και του γλυκογόνου, η θρυψίνη που βοηθά στην πέψη των πρωτεϊνών των τροφών και η λιπάση που χρησιμεύει στην διάσπαση των λιπιδίων. Εάν δεν υπήρχαν αυτά τα ένζυμα, οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες και τα λιπίδια, δεν θα επεξεργάζονταν σωστά και δεν θα απορροφούνταν
Το πάγκρεας και η ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα ( ενδοκρινής λειτουργία )
Το πάγκρεας εκτός από τα πεπτικά ένζυμα, παράγει και την ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη, η οποία παράγεται από εξειδικευμένα κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα βρίσκονται στο πάγκρεας (με μεγαλύτερη συγκέντρωση στην ουρά ) σε σχηματισμούς, τα λεγόμενα νησίδια. Η ινσουλίνη που παράγεται από τα νησίδια αυτά του Langerhans , είναι πολύ σημαντική στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα και αυτό γιατί το σάκχαρο είναι μια κύρια πηγή ενέργειας για το σώμα. Η ινσουλίνη λοιπόν μεταφέρει το σάκχαρο στα κύτταρα του σώματός μας. Σε περίπτωση που ο οργανισμός μας δεν έχει πολύ ινσουλίνη ή καθόλου, το σάκχαρο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα κύτταρα και έτσι τα επίπεδά του στο αίμα αυξάνονται δημιουργώντας πολλά προβλήματα όπως το σακχαρώδη διαβήτη. Εκτός όμως από την ινσουλίνη, το πάγκρεας παράγει και τη γλυκαγόνη. Η γλυκαγόνη είναι και αυτή μια ορμόνη που παράγεται στα νησίδια του Langerhans και δρα ως ανταγωνιστής της ινσουλίνης. Δηλαδή , η γλυκαγόνη σε περίπτωση που τα επίπεδα του σακχάρου έχουν μειωθεί κατά πολύ, κινητοποιεί το σάκχαρο, το οποίο ήταν αποθηκευμένο στο σώμα και ανεβάζει έτσι τα επίπεδά του. Αυτές οι δύο ορμόνες λοιπόν, η ινσουλίνη και η γλυκαγόνη, αλληλοεξαρτώνται και συνεργάζονται, έτσι ώστε τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα να διατηρούνται σε φυσιολογικά επίπεδα.
Το πάγκρεας λοιπόν, σε περίπτωση που δεν λειτουργεί σωστά, μπορεί να δημιουργήσει πολλές και διάφορες διαταραχές στη διαδικασία της πέψης (πεπτικά ένζυμα) και στην παραγωγή των ορμονών αυτών (ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα).