Τα ηπατικά αποστήματα παριστούν μια ιδιαίτερη κατηγορία ηπατικής λοίμωξης, είναι συχνά στις αναπτυσσόμενες χώρες
όπου οφείλονται κυρίως σε προσβολή από παράσιτα, ενώ αντίθετα είναι σπάνια στον δυτικό πληθυσμό, όπου τα περισσότερα αποστήματα παριστούν επιπλοκή μιας βακτηριδιακής λοίμωξης σε άλλο σημείο του σώματος. Τα αμοιβαδικά αποστήματα αντίθετα είναι λιγότερο συχνά και συναντώνται κυρίως σε μετανάστες από ενδημικές περιοχές.
Απαντώνται σαν μονήρεις ή πολλαπλές αλλοιώσεις μεγέθους από λίγα χιλιοστά έως αρκετά εκατοστά σε διάμετρο, συνοδεύονται από πυρετό και αρκετά συχνά από πόνο και ηπατομεγαλία. Ενίοτε επί εξωηπατικής απόφραξης χοληφόρων παρατηρείται ίκτερος και σε σπάνιες περιπτώσεις, κυρίως επί υποδιαφραγματικής εντόπισης (ειδικότερα επί αμοιβαδικού αποστήματος) δυνατόν να προκληθεί εμπύημα θωρακικής κοιλότητας ή πνευμονικό απόστημα. Ρήξη υποκαψικού ηπατικού αποστήματος οδηγεί σε περιτονίτιδα ή περιτοναϊκό απόστημα.
Οι απεικονιστικές μέθοδοι ταυτοποιούν τα αποστήματα και τα διακρίνουν από νεκρωτικούς όγκους, η θεραπεία τους περιλαμβάνει χρήση αντιβιοτικών (κυρίως για τις μικρότερες αλλοιώσεις) και χειρουργική αφαίρεση/ παροχέτευση, η έγκαιρη δε αναγνώριση και αντιμετώπιση αυτών είναι σημαντική για τη θετική έκβαση των ασθενών.
Βακτηριδιακό (πυογόνο) απόστημα:
Είναι θορυβώδης αλλά ασυνήθης αλλοίωση, που προσβάλλει άτομα μέσης και μεγαλύτερης ηλικίας. Συνήθως παριστά δευτεροπαθή λοίμωξη, προερχόμενη κυρίως από λοιμώξεις του ΓΕΣ και του χοληφόρου δένδρου, με συχνότερη αιτία τη βακτηριδιακή χολαγγείϊτιδα (60%) η οποία οδηγεί στο σχηματισμό χολαγειϊτιδικών αποστημάτων. Τα τελευταία είναι αποτέλεσμα απόφραξης χοληφόρων οιασδήποτε αιτιολογίας είτε ακολουθούν επεμβάσεις των χοληφόρων. Η λοίμωξη είναι πολυμικροβιακή και τα βακτηρίδια φθάνουν στο ήπαρ μέσω της πυλαίας φλέβας και της αρτηριακής κυκλοφορίας, είτε λόγω ανιούσας φλεγμονής των χοληφόρων (ανιούσα χολαγγειϊτις) ή ακόμη και με απευθείας διήθηση του ήπατος από γειτονική εστία. Για τη δημιουργία των αποστημάτων μπορεί να ευθύνονται επίσης ενδοκοιλιακές φλεγμονές (οξεία σκωληκοειδίτις, εκκολπωματίτις, ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος, πεπτικά έλκη), αλλά και κακοήθειες, ο σακχαρώδης διαβήτης, ανοσοθεραπείες, κύστεις και έμφρακτα (τα οποία επιμολύνονται δευτερογενώς και οδηγούν σε σχηματισμό αποστήματος), σπανιότερα δε οστεομυελίτιδα, ενδοκαρδίτιδα και πνευμονία.
Συχνότερα προσβάλλεται ο δεξιός λοβός, σε ιστολογικό δε επίπεδο παρατηρείται κεντρική πυκνή πολυμορφοπυρηνική φλεγμονή και νέκρωση με περιφερική οργάνωση και ίνωση. Το πέριξ ηπατικό παρέγχυμα εμφανίζει αλλοιώσεις χολόστασης, φλεγμονή πυλαίων διαστημάτων, υπερπλασία χοληφόρων, οξεία χολαγγείϊτιδα και φλεγμονή είτε θρόμβωση πυλαίας. Η καλλιέργεια του πυώδους περιεχομένου της αποστηματικής κοιλότητας είτε εναλλακτικά η καλλιέργεια αίματος, θα βοηθήσουν στην απομόνωση του παθογόνου μικροοργανισμού και στη διαφορική διάγνωση από ηπατικά αποστήματα άλλης αιτιολογίας καθώς και από νεκρωμένους όγκους.
Αμοιβαδικό απόστημα:
Η ηπατική αμοιβάδωση είναι συχνή και σοβαρή επιπλοκή της λοίμωξης του πεπτικού με Entamoeba histolytica (1-5% στις ανεπτυγμένες χωρίς). Το παράσιτο διηθεί τον εντερικό βλεννογόνο και μέσο) του συστήματος της πυλαίας προσβάλλει το ήπαρ, όπου οι αμοιβάδες εγκαθίστανται στα κολποειδή προκαλώντας λυτική νέκρωση του παρεγχύματος με κατάληξη τον σχηματισμό αποστήματος. Προσβάλλονται κυρίως νεαροί και μεσήλικοι άνδρες στους οποίους επιπλέον των γενικών συμπτωμάτων παρατηρείται ενίοτε απώλεια βάρους, αύξηση της αλκαλικής φωσφατάσης του ορού, ήπια υπερχολερυθριναιμία και λευκοκυττάρωση.
Στην τυπική της μορφή η αλλοίωση είναι μονήρης, στο δεξιό λοβό, όπου παρατηρείται καλά περιγεγραμμένη εστία πηκτικής νέκρωσης η οποία εξελίσσεται σε κοιλότητα διαμέτρου έως 15 εκ. πληρούμενη καστανέρυθρου υλικού, που αφορά σε αυτολυθέντα ηπατοκύτταρα και περιβάλλεται από ινώδες τοίχωμα. Σε ιστολογικό επίπεδο παρατηρείται η περιγραφόμενη νεκρωτική κοιλότητα, η πολυμορφοπυρηνική δε διήθηση είναι ήπια, εκτός εάν επισυμβεί δευτερογενής βακτηριδιακή λοίμωξη. Σε ενεργό βλάβη αναγνωρίζονται οι αμοιβαδικοί τροφοζωίτες στη περιφέρεια της κοιλότητας του αποστήματος, οι οποίοι ενίοτε διηθούν το γύρω ηπατικό παρέγχυμα. Οι τροφοζωίτες έχουν τη μορφή μεγάλων αφρωδών ιστιοκυττάρων με στρογγυλό, έκκεντρο πυρήνα και με παρουσία ερυθροκυττάρων εντός του πρωτοπλάσματος (φαγοκυττάρωση).